بازگشت
افغانستان، مهمانی فعال در نشست سران شانگهای
محمد اسحاق فیاض محمد اسحاق فیاض

دهمین نشست سران اجلاس شانگهای امسال دیروز چهار شنبه درپایتخت کشور قزاقستان به کارخود آغاز کرد. کشورهای روسیه، چین، قزاقستان، قرغزستان، ازبکستان و تاجکستان اعضای اصلی اجلاس شانگهای هستند و کشورهای هند، پاکستان، ایران و مغولستان به عنوان اعضای ناظر دراین سازمان عضویت دارند و افغانستان به حیث مهمان در نشست سران سازمان شانگهای اشتراک می کند. با آن که افغانستان در این اجلاس مهمان به شمار می رود، اما چنان حضور چشم گیر در این اجلاس ها دارد که حتی برخی از اعضای اصلی نیز به اندازه افغانستان در این اجلاس ها حضور فعال نداشته است. دلیل اصلی حضور فعال افغانستان، ازعلاقه رئیس جمهور افغانستان به مسافرت های خارجی نشات می گیرد که درهراجلاس بین المللی حضور پیدا می کند.

در دهمین اجلاس سران شانگهای نیز با آن که وضعیت افغانستان از نظر امنیت به شدت بحرانی است و پیش از این سفرهای متعدد خارجی داشت، بازهم رئیس جمهور افغانستان در این اجلاس شرکت کرد و در روز افتتاح این اجلاس سخنرانی نیز خواهد کرد. در حالی که اعضای پارلمان افغانستان تعطیلات خود را رها کرده و اجلاس پارلمان را با سکوت دنبال می کنند، اما این نمایندگان هیچ وقت فرصت پیدا نمی کنند که رئیس جمهور را در داخل کشور گیر بیاورند و از او بخواهند که وزرای باقی مانده را به پارلمان معرفی نمایند. بدین ترتیب سفرهای متعدد و طولانی رئیس جمهور افغانستان به خارج از کشور خود به داستان طولانی برای نمایندگان پارلمان و دادگاه خاص انتخاباتی تبدیل شده است که نمایندگان پارلمان را نگران و خیال دادگاه یاد شده را راحت کرده است.

  از آنجایی که افغانستان به عنوان مهمان در این اجلاس شرکت می کند، روشن است که کشورما هیچ نقشی در این اجلاس ندارد و فقط حضور افغانستان در این گونه اجلاس ها پرستیژ افغانستان را بالا می برد و بس. اما آنچه برای افغانستان اهمیت دارد نشست های حاشیه ای این گونه اجلاس است که اقای کرزی با شخصیت های متعددی می تواند دیدار نمایند و شاید این دیدارها برای افغانستان مفید باشد. به همین دلیل آقای کرزی در دیدار با رئیس جمهور قزاقستان بر ضرورت توسعه همکاری ها میان دوکشور تاکید نمود. در این دیدار نورسلطان نظربايوف رئیس جمهور قزاقستان نیز بر ضرورت توسعه همکاری ها میان افغانستان و قزاقستان تاکید نموده وگفت که در این مورد، گام های اساسی برداشته شود.

هم چنین رئیس جمهورافغانستان درحاشیۀ این اجلاس با هوجین تاو رئیس جمهور چین، محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران و دیمتری مدودف رئیس جمهور روسیه دیدار و با آنان در مورد گسترش و تعمیق روابط دوجانبه و توسعه همکاری در چهارچوب سازمان همکاری های شانگهای مذاکره خواهد کرد.

  هرچند که افغانستان در شرایط فعلی در اجلاس شانگهای نمی تواند نقش بازی کند و یا حرفی برای گفتن داشته باشد، اما نقش منطقه ای افغانستان به عنوان یک چهار راه اقتصادی برای کشورهای عضو شانگهای بسیار ارزنده و مهم است، با توجه به اهميت جغرافيايي كه افغانستان دارد، کشورما در واقع پل ارتباطي ميان كشورهاي عضو پیمان شانگهای به شمار مي رود و اگر در اينده اين پيمان به اهداف خود برسد و فعاليت ها و تجارت اقتصادي ميان اعضا گسترش يابد، افغانستان به عنوان پل ارتباطي مي تواند نقش مهم را دراين پيمان بازي كند. براین اساس افغانستان در آینده می تواند نقش بسیار مهم در این اجلاس بازی کند، اما متاسفانه در شرایط فعلی یک حاشیه نشین بیش نیست، هرچند که افغانستان رسما از این اجلاس در خواست عضویت کرده و گفته می شود که در اجلاس فعلی عضویت افغانستان بررسی خواهد شد، اما پیش از پیش روشن است که افغانستان شرایط عضویت را در وضعیت کنونی دارد نیست، اما در صورت گسترش ثبات و امنیت در کشور در آینده ممکن است عضویت افغانستان در اجلاس شانگهای موافقت گردد.

 سازمان همکاری های شانگهای سازمانی بین ‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی در سال 2001 توسط سران روسیه، قزاقستان، چین، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان بنیان گذاشته شد. سازمان همکاری های شانگهای در حقیقت ترکیب جدید سازمان "شانگهای5" است که در سال 1996 تأسیس شده بود، ولی نام آن پس از عضویت ازبکستان به "سازمان همکاری شانگهای" تغییر داده شد.علاوه بر اعضای اصلی، ابتدا مغولستان در سال 2004 و یک سال بعد ایران، پاکستان و هند به عنوان عضو ناظر به سازمان ملحق شدند. سازمان همکاری های شانگهای از دل رقابت قدرت‌های بزرگ برسر منطقه ژئوپلیتیک آسیای میانه ظهور کرد. هدف اولیه تاسیس این سازمان، غیرنظامی کردن مرز بین چین و شوروی بود. گروه "شانگهای 5" در 26 اپریل 1986 با امضای توافقنامه ای به منظور "تعمیق اعتماد نظامی در مناطق مرزی" توسط رهبران وقت کشورهای قزاقستان، جمهوری خلق چین، قرقیزستان، روسیه و تاجیکستان به وجود آمد.

این کشورها مجدداً در تاریخ در 24 اپریل سال 1997 توافقنامه ای به منظور «کاهش نیروهای نظامی در مناطق مرزی» در مسکو به امضا رساندند. نشست های سران کشورهای عضو شانگهای 5 در سال 1998 در شهر آلماتی (قزاقستان)، در سال 1999 در بیشکک (قرقیزستان)، و در سال 2000 در شهر دوشنبه (تاجیکستان) برگزار شد. نشست این گروه در سال 2001 در شهر شانگهای در چین برگزار شد. در این نشست نخست کشور ازبکستان به عنوان عضو جدید پذیرفته شد که عملا نام گروه را به «شانگهای 6» تغییر داد. سپس در 15جون سال 2001 سران کشورهای عضو در نشستی ضمن قدردانی از عملکرد گروه شانگهای 5، تأسیس «سازمان همکاری شانگهای» را به هدف افزایش سطح همکاری ها اعلام کردند. مسایل امنیتی در آسیای مركزي به ویژه تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی عموماً دغدغه اصلی این سازمان محسوب می‌شود. «ساختار منطقه ای ضدتروریسم» سازمان همکاری های شانگهای در نشست جون 2004 در شهر تاشکند در ازبکستان تهیه و تصویب شد. این سازمان در سال 2006 اعلام کرد که بر اساس مفاد توافقنامه منطقه‌ای، با قاچاق مواد مخدر در طول مرزهای کشورهای عضو مبارزه خواهد کرد. هرچند كه بنياد اين سازمان براساس همكاري هاي سياسي و اقتصادي به وجود امده است و تاكنون هيچ پيمان نظامي مانند ورشو و ناتو امضا نگرديده است امادرعين حال افزايش رقابت هاي ميان روسيه و چین در مقابل غرب و نيز اقتداري اقتصادي كه چين در سالهاي اخير بدست اورده است، اين پيمان را به سمتي پيش مي برد كه برخي از كارشناسان بدين عقيده هستند كه اگر جنگ سرد بارديگر ميان غرب و شرق آغاز شود، پيمان شانگهاي تنها سازماني است كه مي تواند دربرابر غرب جبهه گيري نمايد.

باتوجه به آنچه گفته آمدیم و تعریفی که از پیمان شانگهای ارایه گردید، افغانستان فقط می تواند از نظر جغرافیایی برای اعضای این پیمان اهمیت داشته باشد، بخصوص که سیاستی را که اکنون افغانستان در سایه تعامل با غرب در پیش گرفته با پیمان شانگهای چندان سازگاری ندارد، اما موضوع مبارزه با مواد مخدر و تروریسم از مسایل دیگری است که توجه اعضای پیمان شانگهای به خود جلب کرده است، اما این جلب توجه به معنی این نیست که برای افغانستان جایگاه تعیین کننده در اجلاس در نظر بگیرند. البته در صورت عضویت پاکستان، هند و ایران در این پیمان، افغانستان نیز می تواند بای خود جایگاهی پیدا کند و در آن صورت اهداف اجلاس شانگهای فقط در مبادلات تجاری محدود میشود و اهداف و سمت و سوی سیاسی میان اعضای شانگهای کمرنگ می گردد و این امر قطعا به نفع افغانستان خواهد بود.


June 18th, 2011


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل بین المللی